Przez wieki bractwa gromadziły w swoich szeregach ludzi wszystkich stanów i grup społecznych, którzy znajdowali w nich odpowiednią formę przeżyć religijnych, działalności społecznej oraz dobroczynnej. Przynależenie do nich nie zależało od statusu społecznego. Bractwa świeckich poprzez modlitwę wspierały duchowieństwo w ożywianiu życia religijnego w lokalnych społecznościach oraz angażowały się w różnego rodzaju prace społeczne i charytatywne. Posiadały one własną administrację, a cele i całokształt ich działalności określały specjalne statuty.

Na Śląsku bractwa zakładano już w połowie XIII wieku, jednak największy ich rozkwit przypadł na lata potrydenckiej reformy Kościoła. Na początku XVIII wieku w 122 miejscowościach Śląska działało aż 208 bractw. Do 1810 roku – kiedy to dekretem królewskim skasowano wszystkie bractwa i ich majątki – na terenie dzisiejszej diecezji gliwickiej istniały bractwa min.: w Gliwicach, Łabędach, Ostropie, Sośnicowicach, Pyskowicach, Tarnowskich Górach, Toszku i Tworogu. Od 1517 roku działało przy kościele farnym pw. Wszystkich Świętych w Gliwicach Bractwo Najświętszego Sakramentu (Bożego Ciała). Zgodę na jego istnienie wydał ówczesny papież Leon X, a papież Klemens X pod koniec XVII wieku obdarzył je specjalnymi odpustami. Członkowie bractwa uczestniczyli co czwartek we Mszy świętej i procesji teoforycznej. W zaprowadzonej w 1728 roku księdze brackiej wpisywano chronologicznie wszystkich członków. Bractwo to odegrało ważną rolę w czasach reformacji i reformy kościelnej, kiedy to zwolennicy protestantyzmu odrzucali realną obecność Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie, wzbudzając niepokój wśród katolickich społeczności. Z pewnością efektem działalności bractwa była uchwalona w 1587 roku przez rajców miasta Gliwice deklaracja, w której – za powszechną aprobatą mieszkańców – zezwalano na osiedlanie się w mieście wyłącznie katolikom, sami zaś mieszkańcy zobowiązywali się wysyłać swoje dzieci na naukę wyłącznie do szkół katolickich.

Aż 3 bractwa istniały przy opactwie cysterskim w Rudach. Były to bractwa: św. Barbary, św. Józefa i Matki Bożej Pocieszenia, zwane także Bractwem Różańca Świętego. Filia tego ostatniego bractwa istniała także w prowadzonej przez cystersów parafii w Szywałdzie (dzisiejszy Bojków). Liczba przynależących do bractw była imponująca. Przez 50 lat swojej działalności do rudzkiego Bractwa św. Barbary wpisało się ponad 11 tysięcy członków (dane za lata 1739-1789). Bractwo św. Józefa przy klasztorze cystersów w Jemielnicy liczyło w 1775 roku (to jest w setną rocznicę swojego istnienia) ponad 42 tysiące członków pochodzących z ponad 830 miejscowości.

Konfraternie pomagały wiernym w dążeniu do jasno obranych celów i ukazywały siłę Chrystusowego orędzia bycia braćmi i siostrami we wspólnocie. To one przyczyniły się do rozwoju pobożności eucharystycznej i kultu maryjnego na Śląsku. Po cofnięciu zakazów z 1810 roku w wielu parafiach reaktywowano bractwa, które przetrwały do końca lat czterdziestych ubiegłego wieku, kiedy to władza komunistyczna raz jeszcze zdelegalizowała wszelkie organizacje i związki religijne.

Dla stałego pogłębiania kultu Najświętszego Sakramentu i rozwijania różnych jego form, a szczególnie Wieczystej Adoracji bp Jan Wieczorek erygował 30 listopada 2008 roku Bractwo Najświętszego Sakramentu Diecezji Gliwickiej. Bractwo jest zrzeszeniem wszystkich wiernych, którzy w swoim życiu pragną szerzyć kult Jezusa Eucharystycznego. Pragnie ono nawiązać do wielowiekowej tradycji ożywionego życia wspólnotowego w naszych parafiach. Tak często w naszych wspólnotach istnieją osoby, które przychodząc na Eucharystię do parafialnego kościoła zatrzymują się na krótką adorację, aby osobiście powierzyć się Chrystusowi oraz swoją miłością wynagrodzić oziębłość i grzechy innych ludzi. Często jesteście nimi Wy, którzy od wielu lat troszczycie się w swoich parafiach o adoracje, nabożeństwa i procesje eucharystyczne, którzy indywidualnie adorujecie Chrystusa w tabernakulum przed lub po Eucharystii albo też udajecie się na modlitwę do świątyni w ciągu dnia. Bractwo, którego głównym miejscem działalności jest parafia, pragnie ożywić kult eucharystyczny w lokalnych wspólnotach poprzez prowadzone wspólnotowe adoracje, dyżury w kościołach w celu udostępnienia ich wiernym, także w ciągu dnia oraz uświetnienie modlitwą i śpiewem procesji eucharystycznych. Do szczególnie polecanych inicjatyw należą: uczestnictwo w nabożeństwach w pierwsze czwartki miesiąca oraz aktywna pomoc duszpasterzem w organizowaniu adoracji i procesji eucharystycznych w ciągu roku liturgicznego. Członkowie Bractwa uczestniczą także w życiu diecezji gliwickiej. To wam pasterze diecezji polecają troskę nabożnego i czynnego uczestnictwa w uroczystościach diecezjalnych, mężczyznom zaś powierzają troskę nad ich zabezpieczeniem i pełnieniem funkcji straży honorowej w czasie ich przebiegu. Wszelkie inne zadania, prawa i obowiązki członka Bractwa zamieszczone zostały w statucie zatwierdzonym przez ks. biskupa Jana Wieczorka w dniu jego ponownego erygowania.

Pragniemy związać się z sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej, gdzie mieści się siedziba Bractwa, a także z Sanktuarium św. Jacka w Kamieniu Śląskim. Tam też pragniemy pielgrzymować na doroczne uroczystości odpustowe. W ciągu roku dwukrotnie będziemy się gromadzić na organizowanych dniach skupienia i szkoleniach, które mają formować nasze dusze i umysły w jeszcze żywszym życiu Eucharystią. Pragniemy wspólnie z Eucharystii, która jest źródłem i szczytem naszego uświęcenia, czerpać potrzebne siły i łaski w naszej wspólnej drodze do nieba, a naszą wspólną modlitwą pragniemy jak św. Andrzej Apostoł przyprowadzać siostry i braci do Chrystusa.

ks. Piotr Górecki, kapelan Bractwa, Wprowadzenie do książeczki brackiej